آشنایی با دندان پزشکی

هدف و ماهیت

دندان پزشک به تشخیص و درمان بیماری‌های دهان و دندان می‌پردازد و از همین‌رو شاید بهتر باشد که عنوان این رشته را دهان‌پزشکی گذاشت.

در گذشته دندان پزشکی را مساوی با دندان سازی می‌دانستند. اما امروزه دندان سازی تنها بخشی از دندان پزشکی است.

رشته دندان پزشکی در مقطع دکترای عمومی نحوه رعایت بهداشت، پیشگیری و درمان بیماری‌های دهان و دندان را آموزش می‌دهد.

دندان‌پزشکی یک علم تخصصی است که سلامت دهان و دندان را به عنوان عضوی مهم در سلامت جسم و روح، زیبایی و ادا کردن کلمات تامین می کند. همچنین به یاری این علم می‌توان بسیاری از بیماری‌ها را در مراحل اولیه شناخت و از پیشرفت آن جلوگیری نمود.  این مقطع دارای دو دوره مجزای ۲ و ۴ ساله است. که در ۲ سال اول دانشجویان واحدهای علوم پایه مثل بیوشیمی، آناتومی، بافت‌شناسی، فیزیولوژی، ژنتیک، میکروب‌شناسی و ایمنی‌شناسی را می‌گذرانند و بعد از ۲ سال وارد دوره تخصصی دندان پزشکی شده و دروس اختصاصی خود را در زمینه آسیب‌شناسی فک و دهان، ارتودنسی، اندودنتیکس، پروتزهای ثابت و اکلوژن، پروتزهای متحرک و فک و صورت ، پریودنتولوژی، ترمیمی و مواد دندانی، بیماری‌های دهان و دندان، جراحی دهان و فک و صورت، دندان پزشکی کودکان و رادیولوژی دهان و فک و صورت می‌گذرانند. و در نهایت می‌توانند بیماری‌های دهان و دندان را تشخیص داده و در حد یک دندان پزشک عمومی نسبت به درمان آنها اقدام کنند.عده‌ای دندان پزشکی را با کار عملی و تکنیکی صرف، یکی می‌دانند در حالی که اگر دانشجوی دندان پزشکی تنها فن و تکنیک این رشته را فراگرفته اما در علوم پایه ضعیف باشد، در نهایت یک دندان ساز خواهد شد یعنی چنین فردی کار روی دندان را فراگرفته است اما از علم پزشکی بی‌نصیب می‌باشد.

 نکات تکمیلی 

 اما تحصیل در این رشته خالی از مشکل نیست . دندان پزشکی حرفه‌ای است که با کارهای عملی بر روی بیمار همراه است، بنابراین امکان انتقال بیماری‌های عفونی مثل هپاتیت یا ایدز از بیمار به پزشک بسیار زیاد است و دندان پزشکان باید همواره به اصول کنترل عفونت توجه داشته باشند چون یک کوتاهی یا اشتباه می‌تواند برای آنها عواقب ناخوشایندی داشته باشد. همچنین یک دندان پزشک باید بطور مرتب نرمش و ورزش کند تا دچار کمردرد و پادرد مزمن نگردد.

 توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه 

 همان طور که در قسمت‌های قبل اشاره شد، عدم تسلط بر علوم پایه و زبان انگلیسی، دانشجو را از مقولات علمی دور می‌کند و صرفا به او توانایی انجام کارهای عملی این رشته را می‌دهد.

هرآنچه که یک دانش‌آموز در درس زیست‌شناسی دوره دبیرستان خود فرا می‌گیرد به نحوی به رشته دندان پزشکی ارتباط دارد بخصوص دو بخش فیزیولوژی و آسیب‌شناسی که دانشجویان دندان پزشکی در دو سال اول تحصیل خود با وسعت و عمق بیشتری نسبت به دوره دبیرستان مطالعه می‌کنند.

همچنین دانشجوی این رشته باید از دست هایی ماهر و توانمند برخوردار باشد ،چون بسیاری از کارهای دندان پزشکی از تراش دندان گرفته تا بازسازی دندان نیاز به دست هایی هنرمند و توانا دارد تا بتوان به نحو احسن کارهای ظریف دندان پزشکی را انجام داد.

برخورداری از سلامت کامل جسمی و روانی و قابلیت انجام کارهای بسیار دقیق علمی، عملی، کلینیکی برای داوطلبان این رشته بسیار ضروری است.

خلاقیت و مهارت در کار دست و همچنین برخورداری از خلاقیت و دید هنری، دانشجو را در انجام کارهای عملی این رشته و انجام مهارت‌های لازم در پیاده کردن آموخته‌های آن، کمک بسیار می‌کند.

وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر

امکان ادامه تحصیل فوق دکترا در رشته‌های مختلف دندان‌پزشکی در ایران وجود دارد.

رشته‌های مشابه و نزدیک به این رشته

 وجوه مشترک علمی وسیعی که این رشته با رشته پزشکی دارد، به دندان پزشک این مهارت را می‌دهد تا با شناخت همه جانبه ساختمان بدن و فیزیوپاتولوژی آن خدمات و درمان‌های لازم را در راستای تخصصی خود ارائه دهد.

آینده شغلی و بازار کار

سوال اینجاست که آیا برای این تعداد فارغ‌التحصیل رشته دندان پزشکی فرصت‌های کاری وجود دارد؟

امروزه در کشور ما فرصت‌های شغلی برای دندان پزشکان جوان به دو دلیل عمده محدودتر شده است که یکی از این دلایل پیشرفت بهداشت در کشور ماست. یعنی خوشبختانه کشور ما نیز مانند سایر کشورهای جهان در جهت پیشگیری و اهداف بهداشتی حرکت کرده و بسیاری از بیماری‌ها را مهار و کنترل کرده است. در نتیجه مردم کمتر به پزشکان و دندان پزشکان مراجعه می‌کنند. از سوی دیگر در چند سال اخیر رشد پزشکان و دندان پزشکان نسبت به نرخ رشد جمعیت افزایش یافته است. برای مثال اگر تا ۲۰ سال قبل به ازای هر ۲۵ هزار نفر یک دندان پزشک وجود داشت حال به ازای هر ۵ یا ۶ هزار نفر یک دندان پزشک وجود دارد. البته ذکر عوامل فوق به معنای آن نیست که هیچ فرصت شغلی برای دندان پزشکان جوان وجود ندارد بلکه در بسیاری از شهرستانهای کشور، ما هنوز شاهد کمبود دندان پزشک هستیم. یعنی در حالی که در بعضی از نقاط کشور به ازای هر ۲ هزار نفر یک دندان پزشک داریم، در نقاط محروم کشورمان به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر یک دندان پزشک وجود دارد.

مطمئناً با پیشرفت بهداشت دهان و دندان، فرصت‌های شغلی یک دندان پزشک عمومی کاهش پیدا کرده است و البته افزایش تعداد دندان پزشکان جوان بیکار تنها مشکل ایران نیست چون طبق بررسی‌ها و پیش‌بینی‌های جوامع علمی خارج از کشور، در سال ۲۰۳۰ میلادی بهداشت دهان و دندان مردم به اندازه‌ای خوب خواهد بود که دندان پزشکی عمومی به بخشی از پزشکی عمومی برخواهد گشت و رشته دندان پزشکی تنها جنبه تخصصی پیدا می‌کند.

وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر 

 اگرچه اهمیت رشته دندان‌پزشکی در شهرهای بزرگ و متوسط تا حدود زیادی روشن است، اما متاسفانه هنوز این رشته نتوانسته است ارزش والای خود را در شهرهای کوچک و روستاها، آن‌چنان که باید نشان دهد. گرایش روزافزون داوطلبان به این رشته و مراجعه رو به افزایش شهروندان به شاغلان این حرفه ، می‌تواند اهمیت قابل ملاحظه و نیاز به متخصصان را در این رشته ، حتی در مقایسه با سایر رشته‌های پزشکی به وضوح نشان دهد.

درس های پایه و اختصاصی رشته دندان پزشکی مقطع دکترای عمومی

طول دوره دندان‌پزشکی پنج سال است و درس های آن در سه بخش : عمومی ، پایه و اختصاصی برنامه‌ریزی شده است که از لحاظ نحوه تعلیم و تدریس، به درس های نظری ، عملی  نظری، عملی تقسیم می‌شود.

این دوره شامل دو مرحله است:

مرحله اول (۵/۱ سال) : در این مرحله دانشجویان درس های نظری و عملی علوم پایه و عمومی را در دانشگاه (کلاس و آزمایشگاه)‌ می‌گذرانند.

مرحله دوم (۵/۳ سال) : در این مرحله دانشجویان درس های تخصصی را در دانشگاه (کلاس و بخش های کلینیکی) فرا می‌گیرند و به منظور برخورداری از کارایی آموزشی- درمانی، بیشتر این دوره تحصیلی را در بخش های کلینیکی دانشکده و بیمارستان های وابسته به ارائه خدمات بهداشتی و درمانی می‌پردازند؛ لازم به تذکر است که گذراندن درس های پایه برای ورود به دوره کلینیکی (مرحله دوم) ضروری است.

نظام آموزشی مطابق آیین‌نامه مصوب شورای عالی برنامه‌ریزی است و هر واحد درس نظری ۱۷ ساعت و هر واحد درس عملی ۳۴ ساعت است.

کل واحدهای درسی این دوره ۲۰۳ واحد است.

درس های پایه

درس های پایه به درس هایی گفته می‌شود که زمینه‌ساز ورود دانشجو به درس های اصلی و تخصصی و فراگیری آنها هستند.

در این رشته درس های پایه جمعا به تعداد ۴۳ واحد درسی است که عبارتند از:

فیزیک پزشکی ، بیوشیمی ، بافت‌شناسی انسانی، جنین‌شناسی، تشریح ، ژنتیک انسانی، میکروب‌شناسی، ایمنی شناسی، فیزیولوژی، روان‌شناسی عمومی، آسیب‌شناسی عمومی.

درس های اختصاصی

درس های تخصصی به درس هایی گفته می‌شود که اطلاعات و آگاهی های لازم را درباره رشته تخصصی به دانشجو داده، او را با مفاهیم تخصصی و عمده رشته مورد نظر آشنا می‌کند و آموزش های لازم را به او می‌دهند.

در رشته دندان‌پزشکی درس های تخصصی عبارتند از: کالبدشناسی و مرفولوژی دندان، زبان خارجی اختصاصی، جنین و بافت‌شناسی فک و دهان، آسیب‌شناسی دهان، ارتودنسی، اندودنتیکس، بیماری های دهان و تشخیص ، بیولوژی دهان، پریودنتولوژی، دندان‌پزشکی ترمیمی(پروتز متحرک پارسیل، پروتز ثابت ، پروتز کامل) جراحی دهان و فک و صورت ، دندان‌پزشکی کودکان، رادیولوژی دهان ، گوش و حلق و بینی ، نظام پزشکی و طب قانونی، بهداشت عمومی و اکولوژی ، بهداشت محیط زیست ، دندان‌پزشکی مجتمعی ، بیماریهای روانی ، بیماریهای درونی، فارماکولوژی ، بهداشت دهان و تغذیه و دندان‌پزشکی پیشگیری مواد دندانی و پایان‌نامه (رساله)‌.

دانشجویان در سال چهارم با تایید استاد راهنما، موضوعی را برای پایان‌نامه انتخاب  وراجع به آن تحقیقاتی را آغاز می‌نمایند، ولی واحد پایان‌نامه در سال آخر محاسبه خواهد گردید که در آن زمان دانشجو پایان‌نامه را به هیات داوران منتخب ارائه و از آن دفاع می‌نماید.

خلاصه‌ای از مطالب مطرح شده بعضی از درس های تخصصی الزامی

اندودنتیکس: مطالب این درس شامل بررسی اتیولوژی، تشخیص، پیشگیری و درمان بیماری های پالپی و بافت های نگهدارنده دندان‌ناشی از ضایعات پالپ به منظور حفظ سلامت و نگهداری دندانهای طبیعی است.

بیماری های دهان و تشخیص : در درس بیماری های دهان و تشخیص، به شناسایی ، تشخیص کلینیکی و پاراکلینیکی ضایعات حفره دهان و درمان ضایعات مخاطی آن و ارتباط آن با سایر بیماری های بدن پرداخته می‌شود.

پروتزهای دندانی: در این درس در ارتباط با مسائل ترمیمی و بازسازی دستگاه جونده (دندان ها و ساختمان مجاور کناری صورت) از طریق پروتزهای ثابت، متحرک (پارسیل و کامل) و فک و صورت بحث می‌شود. همچنین مسائل مربوط به اصول اکلوژن در این رشته مورد تدریس علمی ? عملی قرار می‌گیرد.

رادیولوژی: درس رادیولوژی یکی از درس های دندان‌پزشکی و از علوم اساسی جهت دستیابی و شناسایی حالات طبیعی و غیرطبیعی استخوان فک ها و دندان ها می‌باشد.

دندان‌پزشکی کودکان: درس دندان‌پزشکی کودکان، قسمتی از درس های دندان‌پزشکی است که شامل : تشخیص، پیشگیری و درمان بیماری‌ دهان و دندان کودکان، معلولان و معلولان ذهنی و شناسایی رابطه آن با سلامت عمومی آن ها می‌باشد.

دندان پزشکی ترمیمی : این درس شامل بررسی اتیولوژی ، تشخیص ، پیشگیری و درمان و ترمیم ضایعات بافت های سخت دندانی به منظور حفظ سلامت و زیبایی دندان های طبیعی و بافت های نگه‌دارنده آن هاست.